Modeling
Statystyki podają, że ok. 40-50% ludności na świecie wymaga optycznej korekcji wzroku. Liczba ta będzie stale wzrastać, ponieważ społeczeństwa starzeją się, a w związku z postępem technologii i cywilizacji ludzie są zmuszeni do wielogodzinnej pracy z obiektami blisko położonymi, która wymaga stałej akomodacji (np. praca z komputerem, szkolnictwo). Wskutek tego u coraz młodszych osób zaczyna występować krótkowzroczność. Równie istotną rolę odgrywają tu dziedziczne skłonności do występowania wad wzroku.
Dlaczego warto zadbać o wzrok?
Bez zwątpienia oczy są jednym z najważniejszych narządów zmysłów, dzięki któremu możemy poznawać otaczający nas świat. Na ogół trudno byłoby nam wyobrazić sobie życie bez możliwości widzenia tego, co znajduje się dookoła nas. Widzenie to złożony i wieloetapowy proces, polegający na przetworzeniu bodźca świetlnego w nerwowy w receptorach wzrokowych siatkówki, na skutek czego możliwe staje się odtworzenie obrazu oglądanego przedmiotu. W dalszej kolejności ten bodziec zostaje przesłany drogami wzrokowymi do ośrodka wzrokowego w korze mózgowej.
Pierwszym etapem widzenia jest układ optyczny oka, zasadniczo składający się z rogówki oraz soczewki, pomiędzy którymi znajduje się ciecz wodnista przedniej komory oka i tęczówka, która spełnia rolę przesłony. Między soczewką a siatkówką promienie świetlne natrafiają na ciało szkliste gałki ocznej. Oko jest narządem parzystym. Koordynację zapewniają mu mięśnie poruszające gałki oczne. Dzięki prawidłowej budowie układu optycznego oka oraz mechanizmów wspomagających, możliwe jest widzenie obuoczne, umożliwiające z kolei widzenie przestrzenne (stereoskopowe). Jeżeli dochodzi do zaburzenia budowy bądź czynności któregokolwiek elementu biorącego udział w procesie widzenia, to wówczas zostaje obniżona ostrość wzroku.
Na czym polega badanie okulistyczne?
Aby zdefiniować ewentualną wadę wzroku, lekarz okulista ma do dyspozycji tablice Snellena do tzw. dali z różnej wielkości optotypami (czyli znakami graficznymi, tj. literami, cyframi, obrazkami). Na ich podstawie możliwa jest ocena ostrości wzroku pacjenta bez korekcji oraz po skorygowaniu szkłami o odpowiedniej mocy optycznej. Następnie specjalista sprawdza u pacjenta widzenie z bliska. Ta część badania polega na przeczytaniu przez pacjenta różnej wielkości tekstu lub oglądaniu obrazków z odległości ok. 30 cm od oczu. Na ogół pacjenci po 40. roku życia wymagają dodatkowej korekcji. Badanie składa się także z oceny ustawienia powiek oraz gałek ocznych, ich skoordynowanej ruchomości w różnych kierunkach spojrzenia, również spojrzenia na przedmioty bliskie. Lekarz okulista powinien zbadać w lampie szczelinowej stan poszczególnych elementów przedniego odcinka gałki. Powinien także ocenić dno oka za pomocą wziernika okulistycznego.
Jakie zaburzenia widzenia mogą wystąpić?
W przypadku prawidłowego oka (tzw. oka miarowego), wiązka promieni świetlnych, która przechodzi przez układ optyczny gałki ocznej, pada skupiona na siatkówce. Dzieje się tak na skutek wzajemnych relacji pomiędzy mocą układu optycznego a długością gałki. Jeżeli mamy do czynienia z krótkowzrocznością, to w tym przypadku skupienie wiązki światła jest położone przed siatkówką, natomiast w przypadku nadwzroczności za nią.
Kolejną wadą jest astygmatyzm, czyli niezborność. Jest to wada, w której promienie świetlne nie skupiają się w jednym punkcie, wskutek czego dwa główne ogniska są położone w różnych odległościach od siatkówki. Wtedy obraz punktu jako oglądanego obiektu po przejściu przez układ optyczny już przestaje być punktem.
Prezbiopia, nazywana także starczowzrocznością, pojawia się u wszystkich ludzi po 40. – 45. roku życia, gdyż ma związek z procesem starzenia się. Polega na utracie zdolności do ostrego widzenia z bliskiej odległości. Powoduje ją zmniejszająca się wraz z wiekiem elastyczność soczewki gałki ocznej, wskutek czego obniża się jej możliwość akomodacyjna. Prezbiopia występuje zarówno u ludzi, u których już wcześniej wykryto inną wadę wzroku, jak i u tych, którzy nigdy przedtem nie mieli problemów z widzeniem.
Jak można skorygować wady wzroku?
Istnieją następujące możliwości korekcji wad wzroku (refrakcji):
– za pomocą tradycyjnych okularów;
– za pomocą soczewek kontaktowych;
– za pomocą zabiegu chirurgicznego.
Pod uwagę bierze się rodzaj wady i oczekiwania pacjenta, w związku z czym stosuje się soczewki okularowe różnego typu. Bardzo istotny jest rodzaj materiału, z którego wykonano soczewkę. Liczy się także współczynnik załamania światła (tzw. indeks), funkcja oraz typ soczewki.
Okulary
Stanowią najpowszechniej stosowaną metodę korekcji wad wzroku. Ze względu na rodzaj materiału, z którego wykonane są soczewki, dzieli się je na mineralne i organiczne. Mineralne (szklane) – to najstarszy typ soczewek okularowych używanych przez człowieka. Cechuje je doskonała jakość optyczna, odporność chemiczna i twardość. Dzięki tym cechom istnieje minimalne prawdopodobieństwo zarysowania bądź uszkodzenia ich powierzchni. Do ich wad należą: podatność na uszkodzenia mechaniczne (rozbicie, pęknięcie), ciężar (wysoka gęstość materiału).
W przypadku konieczności noszenia okularów z soczewkami o wysokiej mocy, pacjent na ogół zamawia o wiele lżejsze soczewki plastikowe, czyli organiczne. Te posiadają jeszcze jedną istotną zaletę, którą jest wysoka odporność na pęknięcia i rozbicie, dzięki czemu zwiększa się bezpieczeństwo ich użytkowania u dzieci oraz osób aktywnych. Dodatkowo można je barwić na dowolne kolory. Co prawda, soczewki organiczne są podatne na zarysowania i uszkodzenia powierzchni, ale lakiery utwardzające pozwalają zminimalizować to ryzyko.
Soczewki okularowe mogą pełnić nie tylko funkcję korekcyjną. Z powłoką (filtrem) anty-UV chronią oczy przed promieniowaniem ultrafioletowym. Z szeroko stosowaną powłoką antyrefleksyjną zmniejszają męczące i szkodliwe odbicia światła od powierzchni soczewek. Ta powłoka znacznie poprawia także wrażliwość na kontrast. Ma to duże znaczenie w warunkach, w których panuje gorsze oświetlenie. Powłoka antyrefleksyjna jest szczególnie zalecana osobom pracującym przy monitorach komputerowych oraz prowadzącym pojazdy.
Istnieją również soczewki fotochromowe, które można stosować zarówno w pomieszczeniach zamkniętych, jak i tych mocno nasłonecznionych. Intensywność ich zabarwienia zmienia się w zależności od natężenia promieniowania świetlnego. Zmiana barwy jest mniej intensywna w wyższej temperaturze otoczenia. Zależy również od grubości szkła, więc soczewki o różnych mocach optycznych mogą zaciemniać się w różnorakim stopniu. Należy wziąć pod uwagę, że u pacjentów z różną wadą w oku lewym oraz prawym efekt estetyczny w tym przypadku może okazać się niezadowalający. U kierowców efekt fotochromowy okazuje się gorzej wyrażony, ponieważ część promieniowania pochłaniają szyby w samochodzie.
Przed oślepiającym słońcem najlepiej chronią soczewki barwione, ale nie każdy kolor tych soczewek jest właściwy dla osób prowadzących pojazdy. Soczewki barwione gradalnie (stopniowo) dają efekt imitujący makijaż oczu, a zatem pełnią funkcję estetyczną.
Warto wspomnieć o podziałach soczewek okularowych. Ze względu na współczynnik załamania światła dzieli się je na nisko-, średnio- i wysokoindeksowe. W tym przypadku punktem odniesienia jest współczynnik 0,1 (brak załamania). Najpowszechniej stosowanymi materiałami w optyce okularowej są te tzw. niskoindeksowe. Ich współczynnik załamania wynosi 1,5. Soczewki o indeksie nieco wyższym (1,6 1,7) stosuje się przede wszystkim w celu zwiększenia estetyki okularów. Takie soczewki są cieńsze i bardziej płaskie, w związku z czym odpowiadają wymogom pacjentów, którzy muszą nosić okulary o wysokich mocach. Ich wadą jest jednak to, że cechuje je większa dyspersja (rozszczepienie światła białego), co z kolei, w pierwszym okresie ich stosowania, może powodować widzenie tęczowych obwódek wokół oglądanych przedmiotów. Wadą tych soczewek jest także ich wyższa cena.
Soczewki dzieli się również na jedno- i wieloogniskowe oraz progresywne. Soczewki jednoogniskowe posiadają jedną moc dioptryczną. Służą do korygowania wad wzroku zarówno do dali, jak i do bliży u młodych osób. Pacjent mający prezbiopię jest zmuszony do zmiany okularów w zależności od czynności, którą wykonuje. Nie musi jednak tego robić, jeżeli stosuje soczewki wieloogniskowe lub progresywne. Soczewki dwuogniskowe poleca się osobom oczekującym dobrego widzenia jedynie w obszarze dali oraz bliży. Z kolei soczewki trójogniskowe dodatkowo umożliwiają obserwację przedmiotów w pośrednich odległościach, lecz w ograniczonym zakresie. Nie nadają się dla pacjentów wykonujących zawód, w którym bardzo istotna jest prawidłowa korekcja w zasięgu całego pola widzenia (np. dla kierowców). Ponadto ich wygląd z wyraźnym podziałem stref może wydać się mało estetyczny. Rozwiązanie dla tych pacjentów mogą stanowić soczewki progresywne, w przypadku których moc skupiająca zmienia się w sposób ciągły. Dzięki nim możliwa jest bardzo dobra korekcja w pełnym polu widzenia. Soczewki progresywne są jednak droższe, a na dodatek ich wadą jest częsta konieczność adaptacji do nowego typu korekcji.
